ᠬᠠᠭᠤᠷᠮᠠᠭ ᠨᠢᠭᠡᠴᠡ: Засвар хоорондын ялгаа
Layout |
Layout |
||
| 12-р мөр: | 12-р мөр: | ||
ᠬᠠᠯᠨᠮᠠᠭ ᠲᠦᠮᠡᠨ imaginary number ᠬᠡᠮᠡᠬᠦᠢ ᠢᠢ ухалдаг тойг (ᠤᠬᠠᠭᠠᠯᠠᠳᠠᠭ ᠲᠣᠭᠠ) ᠬᠡᠮᠡᠨ ᠪᠠᠭᠤᠯᠭᠠᠭᠰᠠᠨ ᠪᠠᠢᠢᠬᠤ ᠲᠤᠯᠠ imaginary unit ᠭᠡᠳᠡᠭ ᠢ ᠪᠠᠰᠠ "ᠤᠬᠠᠭᠠᠯᠠᠳᠠᠭ ᠨᠢᠭᠡᠴᠡ" ᠭᠡᠵᠦ ᠪᠠᠭᠤᠯᠭᠠᠳᠠᠭ ᠪᠤᠢ ᠵᠠ᠃ | ᠬᠠᠯᠨᠮᠠᠭ ᠲᠦᠮᠡᠨ imaginary number ᠬᠡᠮᠡᠬᠦᠢ ᠢᠢ ухалдаг тойг (ᠤᠬᠠᠭᠠᠯᠠᠳᠠᠭ ᠲᠣᠭᠠ) ᠬᠡᠮᠡᠨ ᠪᠠᠭᠤᠯᠭᠠᠭᠰᠠᠨ ᠪᠠᠢᠢᠬᠤ ᠲᠤᠯᠠ imaginary unit ᠭᠡᠳᠡᠭ ᠢ ᠪᠠᠰᠠ "ᠤᠬᠠᠭᠠᠯᠠᠳᠠᠭ ᠨᠢᠭᠡᠴᠡ" ᠭᠡᠵᠦ ᠪᠠᠭᠤᠯᠭᠠᠳᠠᠭ ᠪᠤᠢ ᠵᠠ᠃ | ||
ᠨᠥᠭᠦᠭᠡᠲᠡᠭᠦᠷ᠂ <small><small><math>\sqrt{-1}</math></small></small> ᠪᠤᠶᠤ ᠬᠠᠰᠠᠬᠤ ᠨᠢᠭᠡ ᠢᠢᠨ ᠢᠵᠠᠭᠤᠷ ᠤᠨ ᠰᠢᠢᠳᠦᠯ ᠢᠨᠦ < | ᠨᠥᠭᠦᠭᠡᠲᠡᠭᠦᠷ᠂ <small><small><math>\sqrt{-1}</math></small></small> ᠪᠤᠶᠤ ᠬᠠᠰᠠᠬᠤ ᠨᠢᠭᠡ ᠢᠢᠨ ᠢᠵᠠᠭᠤᠷ ᠤᠨ ᠰᠢᠢᠳᠦᠯ ᠢᠨᠦ <math>i</math></span> ᠲᠡᠳᠦᠢ ᠦᠭᠡᠢ ᠪᠠᠰᠠ <math>-i</math> ᠪᠠᠢᠢᠬᠤ ᠶᠤᠮ᠃<ref>James Tamton. Encyclopedia of Mathematics. Facts on File Inc. New York 2005. [[index.php?title=Special:BookSources/0816051240|ISBN 0-8160-5124-0]]</ref> | ||
ᠬᠠᠷᠢᠨ комплексное число ᠭᠡᠳᠡᠭ ᠢ ᠣᠷᠤᠰ-ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ ᠨᠡᠷᠡ ᠲᠣᠮᠢᠶᠠᠨ ᠤ ᠲᠣᠯᠢ ᠳ᠋ᠤ "ᠬᠠᠪᠰᠤᠷᠠᠭᠰᠠ ᠲᠣᠭᠠ" (ᠺᠣᠮᠫ᠊ᠯᠧᠺᠰ<sup>complex</sup> ᠲᠣᠭᠠ) ᠬᠡᠮᠡᠵᠦᠬᠦᠢ᠃<ref>ᠡ᠊᠂ ᠸᠠᠩᠳᠤᠢ᠃ ᠣᠷᠤᠰ-ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ ᠨᠡᠷ ᠡ᠋ ᠮᠣᠮᠢᠶᠠᠨ ᠤ ᠲᠣᠯᠢ᠃ ᠪᠦ᠊᠂ ᠨᠠ᠊᠂ ᠮᠣ᠊᠂ ᠠ᠊᠂ ᠤ᠊᠂ ᠤᠨ ᠰᠢᠨᠵᠢᠯᠡᠬᠦ ᠤᠬᠠᠭᠠᠨ ᠤ ᠠᠻᠠᠳᠧᠮᠢ᠃ ᠬᠡᠯᠡ ᠵᠣᠬᠢᠶᠠᠯ ᠤᠨ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠯᠡᠩ᠃ ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ ᠬᠡᠪᠯᠡᠯ ᠦᠨ ᠬᠡᠷᠡᠭ ᠡᠷᠬᠢᠯᠡᠬᠦ ᠬᠣᠷᠢᠶ ᠠ᠋᠃ ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ 1964᠃</ref> | ᠬᠠᠷᠢᠨ комплексное число ᠭᠡᠳᠡᠭ ᠢ ᠣᠷᠤᠰ-ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ ᠨᠡᠷᠡ ᠲᠣᠮᠢᠶᠠᠨ ᠤ ᠲᠣᠯᠢ ᠳ᠋ᠤ "ᠬᠠᠪᠰᠤᠷᠠᠭᠰᠠ ᠲᠣᠭᠠ" (ᠺᠣᠮᠫ᠊ᠯᠧᠺᠰ<sup>complex</sup> ᠲᠣᠭᠠ) ᠬᠡᠮᠡᠵᠦᠬᠦᠢ᠃<ref>ᠡ᠊᠂ ᠸᠠᠩᠳᠤᠢ᠃ ᠣᠷᠤᠰ-ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ ᠨᠡᠷ ᠡ᠋ ᠮᠣᠮᠢᠶᠠᠨ ᠤ ᠲᠣᠯᠢ᠃ ᠪᠦ᠊᠂ ᠨᠠ᠊᠂ ᠮᠣ᠊᠂ ᠠ᠊᠂ ᠤ᠊᠂ ᠤᠨ ᠰᠢᠨᠵᠢᠯᠡᠬᠦ ᠤᠬᠠᠭᠠᠨ ᠤ ᠠᠻᠠᠳᠧᠮᠢ᠃ ᠬᠡᠯᠡ ᠵᠣᠬᠢᠶᠠᠯ ᠤᠨ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠯᠡᠩ᠃ ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ ᠬᠡᠪᠯᠡᠯ ᠦᠨ ᠬᠡᠷᠡᠭ ᠡᠷᠬᠢᠯᠡᠬᠦ ᠬᠣᠷᠢᠶ ᠠ᠋᠃ ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ 1964᠃</ref> | ||
| 22-р мөр: | 22-р мөр: | ||
<br> | <br> | ||
=== ᠦᠷᠵᠢᠭᠦᠯᠬᠦ ᠬᠤᠪᠢᠶᠠᠬᠤ === | === ᠦᠷᠵᠢᠭᠦᠯᠬᠦ ᠬᠤᠪᠢᠶᠠᠬᠤ === | ||
ᠺᠣᠮᠫ᠊ᠯᠧᠺᠰ ᠲᠣᠭᠠ ᠢᠢ ᠬᠠᠭᠤᠷᠮᠠᠭ ᠨᠢᠭᠷᠴᠡ ᠪᠤᠶᠤ < | ᠺᠣᠮᠫ᠊ᠯᠧᠺᠰ ᠲᠣᠭᠠ ᠢᠢ ᠬᠠᠭᠤᠷᠮᠠᠭ ᠨᠢᠭᠷᠴᠡ ᠪᠤᠶᠤ <math>i</math> ᠲᠣᠭᠠᠨ ᠳ᠋ᠦ ᠦᠷᠵᠢᠬᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠢᠢᠡᠷ᠄ | ||
<br><br> | <br><br> | ||
<span style="writing-mode: horizontal-tb;"> | <span style="writing-mode: horizontal-tb;"> | ||
| 35-р мөр: | 35-р мөр: | ||
ᠡᠨᠡ ᠨᠢ ᠺᠣᠮᠫ᠊ᠯᠧᠺᠰ ᠬᠠᠪᠲᠠᠭᠠᠢ ᠳᠡᠭᠡᠷᠡᠬᠢ ᠡᠬᠢᠯᠡᠯ ᠴᠡᠭ ᠢ ᠲᠣᠭᠤᠷᠢᠭᠤᠯᠤᠨ ᠸᠧᠺᠲ᠋ᠣᠷ ᠢ<sup>vector</sup> ᠨᠠᠷᠠ ᠪᠤᠷᠤᠭᠤ 90°ᠡᠷᠭᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠲᠡᠢ ᠠᠭᠠᠷ ᠨᠢᠭᠡᠨ ᠪᠤᠶ ᠠ᠋᠃ | ᠡᠨᠡ ᠨᠢ ᠺᠣᠮᠫ᠊ᠯᠧᠺᠰ ᠬᠠᠪᠲᠠᠭᠠᠢ ᠳᠡᠭᠡᠷᠡᠬᠢ ᠡᠬᠢᠯᠡᠯ ᠴᠡᠭ ᠢ ᠲᠣᠭᠤᠷᠢᠭᠤᠯᠤᠨ ᠸᠧᠺᠲ᠋ᠣᠷ ᠢ<sup>vector</sup> ᠨᠠᠷᠠ ᠪᠤᠷᠤᠭᠤ 90°ᠡᠷᠭᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠲᠡᠢ ᠠᠭᠠᠷ ᠨᠢᠭᠡᠨ ᠪᠤᠶ ᠠ᠋᠃ | ||
ᠬᠠᠭᠤᠷᠮᠠᠭ ᠨᠢᠭᠡᠴᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠬᠤᠪᠢᠶᠠᠬᠤ ᠨᠢ < | ᠬᠠᠭᠤᠷᠮᠠᠭ ᠨᠢᠭᠡᠴᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠬᠤᠪᠢᠶᠠᠬᠤ ᠨᠢ <math>i</math> ᠲᠣᠭᠠᠨ ᠤ ᠤᠷᠪᠠᠭᠤ ᠲᠣᠭᠠᠨ ᠳ᠋ᠤ ᠦᠷᠵᠢᠭᠦᠯᠬᠦ ᠲᠡᠢ ᠭᠠᠷ ᠨᠢᠭᠡᠨ: | ||
<br><br> | <br><br> | ||
<span style="writing-mode: horizontal-tb;"> | <span style="writing-mode: horizontal-tb;"> | ||
| 56-р мөр: | 56-р мөр: | ||
===ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠬᠦ=== | ===ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠬᠦ=== | ||
< | <math>i</math> ᠲᠣᠭᠠ ᠢᠢ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠬᠦ ᠨᠢ ᠮᠥᠴᠢᠯᠭᠡ ᠪᠡᠷ ᠳᠠᠪᠲᠠᠭᠳᠠᠬᠤ ᠰᠢᠨᠵᠢ ᠴᠢᠨᠠᠷ ᠲᠠᠢ:<ref>MathBits Notebook. Cyclic Nature of the Powers of "''i ".''https://mathbitsnotebook.com/Algebra2/ComplexNumbers/CPPowers.html ᠬᠠᠨᠳᠤᠭᠰᠠᠨ 2021/07/03</ref> | ||
| 92-р мөр: | 92-р мөр: | ||
</span></span> | </span></span> | ||
ᠡᠩ ᠦᠨ ᠢᠢᠡᠷ ᠠᠷᠭᠠᠴᠢᠯᠠᠪᠠᠰᠤ᠂ < | ᠡᠩ ᠦᠨ ᠢᠢᠡᠷ ᠠᠷᠭᠠᠴᠢᠯᠠᠪᠠᠰᠤ᠂ <math>i</math> ᠲᠣᠭᠠᠨ ᠤ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠢᠢ ᠲᠣᠳᠤᠷᠬᠠᠶᠢᠯᠠᠬᠤ ᠢᠢᠨ ᠲᠤᠯᠠᠳᠠ ᠡᠬᠢᠯᠡᠭᠡᠳ ᠦᠵᠡᠭᠦᠯᠦᠭᠴᠢ ᠢᠢ<ref>ᠡ᠊᠂ ᠸᠠᠩᠳᠤᠢ᠃ ᠣᠷᠤᠰ-ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ ᠨᠡᠷ ᠡ᠋ ᠮᠣᠮᠢᠶᠠᠨ ᠤ ᠲᠣᠯᠢ᠃ ᠬᠣᠶᠠᠳᠤᠭᠠᠷ ᠪᠣᠲᠢ᠃ ᠪᠦ᠊᠂ ᠨᠠ᠊᠂ ᠮᠣ᠊᠂ ᠠ᠊᠂ ᠤ᠊᠂ ᠤᠨ ᠰᠢᠨᠵᠢᠯᠡᠬᠦ ᠤᠬᠠᠭᠠᠨ ᠤ ᠠᠻᠠᠳᠧᠮᠢ᠃ ᠬᠡᠯᠡ ᠵᠣᠬᠢᠶᠠᠯ ᠤᠨ ᠬᠦᠷᠢᠶᠡᠯᠡᠩ᠃ ᠤᠯᠤᠰ ᠤᠨ ᠬᠡᠪᠯᠡᠯ ᠦᠨ ᠭᠠᠵᠠᠷ᠃ ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠪᠠᠭᠠᠲᠤᠷ 1970᠃</ref> <span style="writing-mode: horizontal-tb;">4</span> ᠳ᠋ᠦ ᠬᠤᠪᠢᠶᠠᠮᠤᠢ᠃ | ||
ᠦᠯᠡᠳᠡᠭᠳᠡᠯ ᠢᠨᠦ <span style="writing-mode: horizontal-tb;">0</span> ᠲᠡᠢ ᠲᠡᠩᠴᠡᠬᠦ ᠠᠪᠠᠰᠤ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠦ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠠᠨᠤ < | ᠦᠯᠡᠳᠡᠭᠳᠡᠯ ᠢᠨᠦ <span style="writing-mode: horizontal-tb;">0</span> ᠲᠡᠢ ᠲᠡᠩᠴᠡᠬᠦ ᠠᠪᠠᠰᠤ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠦ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠠᠨᠤ <math>1</math>᠂ | ||
ᠦᠯᠡᠳᠡᠭᠳᠡᠯ ᠢᠨᠦ <span style="writing-mode: horizontal-tb;">1</span> ᠲᠡᠢ ᠲᠡᠩᠴᠡᠬᠦ ᠠᠪᠠᠰᠤ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠦ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠠᠨᠤ < | ᠦᠯᠡᠳᠡᠭᠳᠡᠯ ᠢᠨᠦ <span style="writing-mode: horizontal-tb;">1</span> ᠲᠡᠢ ᠲᠡᠩᠴᠡᠬᠦ ᠠᠪᠠᠰᠤ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠦ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠠᠨᠤ <math>i</math>᠂ | ||
ᠦᠯᠡᠳᠡᠭᠳᠡᠯ ᠢᠨᠦ <span style="writing-mode: horizontal-tb;">2</span> ᠲᠡᠢ ᠲᠡᠩᠴᠡᠬᠦ ᠠᠪᠠᠰᠤ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠦ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠠᠨᠤ < | ᠦᠯᠡᠳᠡᠭᠳᠡᠯ ᠢᠨᠦ <span style="writing-mode: horizontal-tb;">2</span> ᠲᠡᠢ ᠲᠡᠩᠴᠡᠬᠦ ᠠᠪᠠᠰᠤ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠦ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠠᠨᠤ <math>-1</math>᠂ | ||
ᠦᠯᠡᠳᠡᠭᠳᠡᠯ ᠢᠨᠦ <span style="writing-mode: horizontal-tb;">3</span> ᠲᠡᠢ ᠲᠡᠩᠴᠡᠬᠦ ᠠᠪᠠᠰᠤ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠦ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠠᠨᠤ < | ᠦᠯᠡᠳᠡᠭᠳᠡᠯ ᠢᠨᠦ <span style="writing-mode: horizontal-tb;">3</span> ᠲᠡᠢ ᠲᠡᠩᠴᠡᠬᠦ ᠠᠪᠠᠰᠤ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠦᠭᠰᠡᠨ ᠦ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠠᠨᠤ <math>-i</math> | ||
ᠪᠠᠢᠢᠨᠠ ᠬᠡᠮᠡᠨ ᠲᠣᠭᠲᠠᠭᠠᠵᠤ ᠪᠣᠯᠤᠨᠠ᠃ | ᠪᠠᠢᠢᠨᠠ ᠬᠡᠮᠡᠨ ᠲᠣᠭᠲᠠᠭᠠᠵᠤ ᠪᠣᠯᠤᠨᠠ᠃ | ||
ᠢᠢᠨ ᠬᠦ᠂ ᠬᠠᠭᠤᠷᠮᠠᠭ ᠨᠢᠭᠡᠴᠡ ᠢᠢ ᠠᠯᠢᠮᠠᠳ ᠪᠦᠬᠦᠯᠢ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠥᠭᠦᠯᠪᠡᠯ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠠᠨᠤ < | ᠢᠢᠨ ᠬᠦ᠂ ᠬᠠᠭᠤᠷᠮᠠᠭ ᠨᠢᠭᠡᠴᠡ ᠢᠢ ᠠᠯᠢᠮᠠᠳ ᠪᠦᠬᠦᠯᠢ ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠥᠭᠦᠯᠪᠡᠯ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠠᠨᠤ <math>1</math>᠂ <math>i</math>᠂ <math>-1</math>᠂ <math>-i</math> - ᠡᠳᠡᠭᠡᠷ ᠦᠨ ᠨᠢᠭᠡ ᠢᠮᠠᠭᠲᠠ ᠪᠠᠢᠢᠬᠤ ᠠᠵᠤᠭᠤ᠃ | ||
===< | ===<math>i</math> ᠲᠣᠭᠠ ᠢᠢ <math>i</math> ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠳ᠋ᠦ ᠳᠡᠪᠰᠢᠭᠦᠯᠬᠦ=== | ||
<br> | <br> | ||
<span style="writing-mode: horizontal-tb;"> | <span style="writing-mode: horizontal-tb;"> | ||
| 124-р мөр: | 124-р мөр: | ||
===ᠬᠠᠭᠤᠷᠮᠠᠭ ᠨᠢᠭᠡᠴᠡ ᠡᠴᠡ ᠢᠵᠠᠭᠤᠷ ᠭᠠᠷᠭᠠᠬᠤ=== | ===ᠬᠠᠭᠤᠷᠮᠠᠭ ᠨᠢᠭᠡᠴᠡ ᠡᠴᠡ ᠢᠵᠠᠭᠤᠷ ᠭᠠᠷᠭᠠᠬᠤ=== | ||
< | <math>i</math> ᠲᠣᠭᠠᠨ ᠤ <math>n</math> ᠵᠡᠷᠭᠡ ᠢᠢᠨ ᠢᠵᠠᠭᠤᠷ ᠨᠢ <math>n</math> ᠲᠣᠭᠠᠨ ᠤ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠲᠠᠢ ᠪᠠᠢᠢᠨ ᠠ᠋᠃ | ||
ᠬᠡᠳᠦᠨ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠲᠠᠢ ᠪᠠᠢᠢᠬᠤ ᠨᠢ ᠺᠣᠮᠫ᠊ᠯᠧᠺᠰ ᠲᠣᠭ ᠠ᠋ ᠢᠢᠨ ᠬᠠᠪᠲᠠᠭᠠᠢ ᠳ᠋ᠤ ᠭᠠᠷᠬᠤ <span style="writing-mode: horizontal-tb;"><i>n</i></span>-ᠥᠨᠴᠦᠭᠲᠦ ᠢᠢᠨ ᠥᠨᠴᠦᠭ ᠦᠨ ᠲᠣᠭ ᠠ᠋ ᠪᠠᠷ ᠪᠠᠢᠢᠨ ᠠ᠋᠃<br><br> | ᠬᠡᠳᠦᠨ ᠬᠠᠷᠢᠭᠤ ᠲᠠᠢ ᠪᠠᠢᠢᠬᠤ ᠨᠢ ᠺᠣᠮᠫ᠊ᠯᠧᠺᠰ ᠲᠣᠭ ᠠ᠋ ᠢᠢᠨ ᠬᠠᠪᠲᠠᠭᠠᠢ ᠳ᠋ᠤ ᠭᠠᠷᠬᠤ <span style="writing-mode: horizontal-tb;"><i>n</i></span>-ᠥᠨᠴᠦᠭᠲᠦ ᠢᠢᠨ ᠥᠨᠴᠦᠭ ᠦᠨ ᠲᠣᠭ ᠠ᠋ ᠪᠠᠷ ᠪᠠᠢᠢᠨ ᠠ᠋᠃<br><br> | ||